HIV medicines Side effects (1) ART ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား

American Family Physician 15-6-2011
HIV virus ပိုးကေန ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အရိုး၊ အသဲ၊ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ နဲ႔ ဇီဝျဖစ္စဥ္ေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ HIV အတြက္ေဆးျဖစ္တဲ့ Antiretroviral therapy (ART) ေတြေၾကာင့္လဲ အဲဒီေနရာေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ ART ေဆးနဲ႔ တျခားေဆးေတြနဲ႔ အတူေသာက္ရလို႔လဲ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ART ေဆးက အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။

• Bleeding problems ေသြးယိုျခင္း
Protease inhibitors (PIs) ေဆးကေန Hemophilia (ဟီမိုဖီးလီးယား) ေသြးေရာဂါရွိေနရင္ ေသြးယိုတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Tipranavir (Aptivus) ကလဲ ေသြးယိုတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။

• Bone problems အရိုး
Tenofovir (Viread), Didanosine (Videx) ေတြက အရိုးထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

• Bone marrow problems ရိုးတြင္းျခင္ဆီ
Zidovudine (Retrovir) ကေန ရိုးတြင္းျခင္ဆီကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

• Cholesterol problems (ကိုလက္စေထာ) ျဖစ္စဥ္
Stavudine (Zerit), Efavirenz (Sustiva) ေတြကေန (ကိုလက္စေထာ) ျဖစ္စဥ္ကိုသက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Diabetes mellitus ဆီးခ်ိဳ
Zidovudine, Stavudine ေတြကေန ဆီးခ်ိဳတက္ေစႏိုင္တယ္။

• Increased risk of heart disease ႏွလံုးေရာဂါ
Abacavir (Ziagen), Didanosine, Indinavir (Crixivan), Lopinavir/Ritonavir (Kaletra) ေတြကေန ႏွလံုးေရာဂါရွိေနရင္ သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Kidney stones ေက်ာက္ကပ္
Indinavir, Atazanavir, Fosamprenavir (Lexiva) ေတြကေန ေက်ာက္ကပ္ ေက်ာက္ကိုသက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။
Indinavir, Atazanavir, Lopinavir/Ritonavir, Tenofovir ေတြကေန ေက်ာက္ကပ္ကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Lactic acidosis and pancreatitis သရက္ရြက္
Stavudine, Didanosine, Zidovudine ေတြကေန သရက္ရြက္ကိုသက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Liver problems အသဲ
Non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NNRTIs), PIs, Maraviroc (Selzentry), Zidovudine, Didanosine, Stavudine ေတြကေန အသဲကိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

• Mood and sleeping problems စိတ္
Efavirenz ေဆးကေန စိတ္မူေျပာင္းတာနဲ႔ အိပ္မရတာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

• Nerve problems အာရံုေၾကာ
Didanosine, Stavudine ေတြကေန အာရံုေၾကာကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။

• Rash အနီျပင္
NNRTIs ေတြကေန အေရျပားအနီျပင္ ထြက္ေစႏိုင္တယ္။

• Upset stomach အစာအိမ္
Zidovudine, Didanosine, PIs ေတြကေန အစာမေက်ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

• Weakness အားနည္းျခင္း
Stavudine ကေန အားယုတ္ေစႏိုင္တယ္။

• Weight gain in waist and back of neck ကိုယ္အေလးခ်ိန္
Stavudine, Zidovudine ေတြကေန ခါးေနရာ၊ လည္ပင္းနဲ႔ ေက်ာမွာ ပိုဝလာေစႏိုင္တယ္။
Stavudine, Zidovudine, Tenofovir, Abacavir, Emtricitabine (Emtriva), Lamivudine (Epivir) ေတြကေန လက္ေမာင္း၊ ေျခေထာက္နဲ႔ မ်က္ႏွာေတြ ပိန္ေစႏိုင္တယ္။

- HIV ရွိေနသူေတြမွာ Vitamin D (ဗီတာမင္ ဒီ) နည္းေနတတ္တယ္။ အရိုးကိုထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ ART ကလဲ အဲလိုျဖစ္ေစႏိုင္ေသးတယ္။
- ဇီဝျဖစ္စဥ္နဲ႔ ႏွလံုးထိခိုက္တာသက္သာေအာင္ Polyunsaturated fats အဆီနည္းတာနဲ႔ Fiber (ဖိုင္ဘာ) မ်ားတဲ့အစာေတြ စားေပးရတယ္။
- ေက်ာက္ကပ္၊ အသဲထိခိုက္တာ သက္သာေအာင္ ေဆးလိပ္ျဖတ္ပါ။ အရက္ျဖတ္ပါ။ အစာဟာရ မွ်တ လံုေလာက္ေအာင္ စားပါ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ (မာလ္တီ-ဗီတာမင္) ေတြေသာက္ပါ။
- ဆီးခ်ိဳ နဲ႔ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားရင္ အေသအျခာ ကုသပါ။

ေဆးပညာအရသာ အျပည့္အစံုေရးတာပါ။ ဖတ္ၾကည့္မိရင္ ဘယ္ေဆးမွ ေသာက္ရဲစရာမရွိ ထင္သြားႏိုင္တယ္။ ဆရာဝန္က လူနာကို မညာရလို႔သာ ေရးတာပါ။ ေဆးတိုင္း၊ ေဆးကုသနည္းတိုင္းမွာ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးဆိုတာ ရွိတာခ်ည္းသာျဖစ္တယ္။ တခါတေလ အဆိုးၾကီးနဲ႔ အဆိုးေလး လဲရသလို ေရြးရတတ္ပါတယ္။ ေဆးပညာကလဲ တိုးတက္ေနတာမို႔ ေကာင္းသထက္ေကာင္းတာေတြ ေပၚလာမွာပါ။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၉-၁-၂ဝ၁၂